ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΛΙΓΙΑ
Ο επαναστατικός ιουδαϊκός μεσσιανισμός
Οργανικό τμήμα του έργου του Γιωσέφ Ελιγιά και συστατικό στοιχείο της ιδεολογίας του, αποτελεί ο μεσσιανικός πυρήνας της ιουδαϊκής θεώρησης(: αντίληψη που αρνείται την Αιώνια Επιστροφή, τον κυκλικό ή και το συνεχή χρόνο, στο όνομα της ρήξης του ιστορικού συνεχούς και του λυτρωτικού τέλους της Ιστορίας) με την έννοια της προσδοκίας της επαναστατικής ρήξης, αποτέλεσμα ίσως των διενέξεων που ο ίδιος είχε και ως μεμονωμένο άτομο και ως μέλος της ευρύτερης κοινωνικής ομάδας. Οι αντιλήψεις του αυτές προέκυψαν όχι ως αφηρημένη ελπίδα για λύτρωση, αλλά κάτω από την επήρεια πολύ συγκεκριμένων ιστορικών περιστατικών.
Ο επαναστατικός μεσσιανισμός του Ελιγιά είναι ιδιαίτερα έντονος στο " Ποίημα της Αγάπης" και στο "'Όραμα Γολγοθά".
Στα "μεσσιανικά" αυτά ποιήματα, η επαναστατική προοπτική είναι σαφής.
Ο Ελιγιά αρνείται να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα της εποχής του και οδηγείται στο δρόμο της εξέγερσης.
Η επαγρύπνηση για τη μεσσιανική έλευση (ο μεσσιανισμός αποτελούσε για τους Εβραίους το αντίδοτο στην εξορία και βασική συνθήκη της ζωής τους, καθώς αποτελούσαν μια μειονότητα στο περιθώριο της κοινωνίας στην οποία ζούσαν)ταυτίζεται με την αναμονή μιας "ευτυχισμένης αιωνιότητας", η παρουσία της οποίας εξηγείται αν λάβουμε υπόψη μας, ότι την εποχή του Μεσοπολέμου τα οράματα της επανάστασης ασκούσαν ιδιαίτερη γοητεία στους νέους λογοτέχνες και διανοούμενους.
ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
Μ ε φλογισμένη την ψυχή σα χρυσοσκάει η Αυγούλα,
με φουντωτά ολόμαυρα μαλλιά θα ξεκινήσω
κι απ΄ την ερμιά θα κατεβώ στη χώρα μια στιγμούλα,
της Ζωής το θούριο θραμβικά, γλυκά,να τραγουδήσω.
Θα πω τραγούδι χαρωπό,στα κάλλη τα δροσάτα
στης Επιστήμης τ'άγιο φως παρηγοριά του αιώνα
θα τραγουδήσω τ' άφοβα και μυαλωμένα νιάτα
κι απέ του ημίθεου Δουλευτή τον ατσαλένιο αγώνα.
Κι όταν ο Σκλάβος αντρειωθεί και θα φουντώσει η Ελπίδα,
και στης Ασκήμιας το γκρεμνό θα συντριβεί ο Σατράπης,
τότες θα πω πως έβαλα του τέλειου τη σφραγίδα,
στο πλέον ωραίο μου ποίημα,στο ποίημα της Αγάπης.
Στο "Ποίημα της Αγάπης" αξιώνεται η κατάργηση κάθε είδους ηθικής, οικονομικής και πνευματικής δουλείας που συνθλίβει το φτωχό λαό. Μόνο με τη ριζική κοινωνική αλλαγή και την ίση κατανομή αγαθών εφαρμόζεται η έμπρακτη και ουσιαστική αγάπη ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς.
ΟΡΑΜΑ ΓΟΛΓΟΘΑ
Καρτερικά, μαρτυρικά,για σύρε το Σταυρό σου
προς τον πικρό σου Γολγοθά, ψυχή τυραννισμένη
και με τ αγκαθοστέφανο του Πόνου στολισμένη
για βίλισε καταντικού τ' απάρθενο όνειρο σου.
Πέρα βαθιά στου ορίζοντα τα ζαφειρένια κάλλη
μια ροδαυγούλα απαλοσκάει μέσ' σε σπονδές αιμάτου
κι ανάμεσα από το άφρισμα του πορφυρού κυμάτου
κάποια μορφή,λες γίγαντα μορφή,σιγοπροβάλλει.
Νάτος ο Μέγας Λυτρωτής με τη θεικιάν αχτίνα,
δεν είναι Θεός,μηδ'ουρανού θρεφτάρι.
Κι ας έχει του Άγγελου το φως και τ'ουρανού τη χάρη,
ο Σκλάβος είναι ο χθεσινός ο Δουλευτής!Προσκύνα!
Πέσε ψυχή προσκύνησε τον Μέγα Λυτρωτή σου
κι ας λάμψει το χαμόγελο στην πονεμένη σου θωριά,
μπρος στην αιώνια που αναδεύει λευτεριά
μέσ΄απ΄τα μαύρα σκότη της Αβύσσου.
Στο ποίημα " Όραμα Γολγοθά" εντοπίζεται τα ανατρεπτικά στοιχεία μιας ουτοπικής επανάστασης.
Ο Συνδυασμός του Ελληνικού και Εβραϊκού πνεύματος
Ο ποιητής Γιωσέφ Ελιγιά ενσωματώνει στο έργο του το βιβλικό τόνο, που είναι ανάμικτος με ένα στοιχείο ερωτισμού και ειδυλλιακής φυσιολατρίας, συνδέοντας με μοναδικό τρόπο την ελληνική διάνοια με το εβραϊκό πνεύμα.
Οι εβραϊκές του καταβολές συνδυάστηκαν με τις πνευματικές επιδράσεις(ποιητικές, θρησκευτικές και κοινωνικές) που δέχτηκε από τη γενέτειρα του τα Γιάννενα.
Η ιδιαιτερότητα αυτή του Ελιγιά υπογραμμίζει τη διαλεκτική και συχνά αντιφατική σχέση, του ελληνισμού και του εβραϊσμού
« Μούσα ξελογιάστρα»
Άνοιξη ολούθε μοσκοβόλαε, στα κλαδιά
Και στην ψυχή μου-και στης Νιότης τ ‘ ανθοκήπι!
Τόπο δεν εύρισκεν ο Πόνος στην καρδιά
Κι ούτε μια σπιθαμή για να γλαρώσει η Λύπη.
Κι ήμουνα βάι, κι ήμουν ο κρυφός εραστής
Των άσπρων λουλουδιών, των άστρων και του Ονείρου
Κι ήμουνα ο αμόκαρος ο Νιος κι ο Ρεμβαστής
Στ’ ωραίο γιορτάσι που ξεφάντωνε τριγύρω.
Σάλευα κάπου τα χείλη μου κρυφά, δειλά
Μοσχοσβήνανε τα’ατεχνα λόγια στο τραγούδι…..
Γύρω τριγύρω, κελαηδούσαν τα πουλιά
Και το λευκόξανθο καμάρωνε λουλούδι!
Κι ήρθες, ω Μούσα ξελογιάστρα, αθώα κι αγνή
Στ’ωραίο μεθύσι του Καημού και της Ιδέας
Με της Ελλάδας την μελίρρυτη φωνή
Και με τη φλογερή ψυχή της Ιουδαίας.
Και σ’είδα σε μια στάση θριαμβική
Το χέρι σου απαλά ν’ απλώνεις προς Εμένα….
Και τη φλογέρα αδράχνοντας-μές στην ψυχή,
Σκίρτησαν όλοι οι λογισμοί μου και τα φρένα.
Στο ποίημα του "Μούσα ξελογιάστρα",στην προτελευταία του στροφή, ο ποιητής δίνει μία αίσθηση αυτού του συνδυασμού, στο βαθμό βέβαια που μπορούσε να το συλλάβει.
.