Ο Ελιγιά  εγκαταλείποντας τη σιωνιστική θεματολογία, έγραφε ποιήματα που εξέφραζαν  το ψυχικό του κόσμο, ο οποίος ήταν κλονισμένος από τις διαμάχες με τους συντηρητικούς ομόθρησκους του στα Γιάννενα.

Η φωνή του Καρυωτάκη, ιδιότυπο κράμα προσωπικής περιπέτειας και κοινωνικής διαμαρτυρίας, είχε βρει ανταπόκριση στον Ελιγιά, που ονειρεύονταν την προσωπική του δικαίωση μέσα από την κοινωνική αλλαγή.

Ο Καρυωτάκης, εκφραστής του χαμηλόφωνου λυρισμού και του (μετα)συμβολισμού, προσλαμβανόταν πάνω απ΄όλα ως κοινωνικός αρνητής: ήταν το σύμβολο της κοινωνικής και ψυχολογικής τους εξορίας, καθώς εξέφραζε με την ποίηση του, το κοινωνικό αδιέξοδο αλλά και την απεγνωσμένη και συνειδητή προσπάθεια για την  αναίρεση του. Η αντίθεση του σε οποιαδήποτε μορφή θεσμικής καταπίεσης αποτελούσε το δίαυλο επικοινωνίας με τους αναγνώστες του. Ο Ελιγιά βρήκε, στον Καρυωτάκη  τον ιδανικότερο λογοτεχνικό εκφραστή του προσωπικού του αδιεξόδου, των ιδεολογικών του ανησυχιών και της μελαγχολικής του διάθεσης.

 Η μικροκειμενική συνανάγνωση έργων του Ελιγιά και του Καρυωτάκη καταδεικνύει αρκετές εκλεκτικές συγγενείς γραφής, που εντοπίζονται κυρίως στα πρώτα ποιήματα που έγραψε ο Ελιγιά («Θάνατος», «Ανία», «Κιλκίς», «Θανάτου Πνοή», «Desespoir»).

.

 

 

Στου διβανιού μου την αγκάλη

Που με λικνίζει αργά η Ανία

Θλιμμένα αχ, πως διαβαίνουν πάλι

Οι θύμησες-σαν λιτανεία…

 

                                                 {«Ανία»}

 

 

 

Να ΄μουν στην πλώρη σου ήθελα, για να κοιτάζουν γύρου

Σε λιτανεία να περνούν τα ονείρατα τα πρώτα

 

                                                                     {«Τελευταίο ταξίδι»}

 

 

 

 

 

 

 

Στο ποίημα  «Ανία» του Ελιγιά υπάρχουν σαφείς φραστικές ομοιότητες με το καρυωτακικό «Τελευταίο ταξίδι». Ανάλογη και στα δύο ποιήματα είναι τόσο η εικονοποία, όσο και η θέση του λυρικού υποκειμένου στο τέλος της ζωής του.

 

 

 

 

Ο Ελιγιά δέχτηκε αρκετές επιδράσεις (κυρίως στη γλώσσα και στο στίχο) από το έργο του Παλαμά: οι στίχοι του Ελιγιά, στα μέσα της δεκαετίας του ΄20, ήταν λιτοί, προσεκτικά επεξεργασμένοι και εύρυθμοι.

Ο ποιητής, ακολουθώντας τον Παλαμά, εκδήλωσε στο έργο του τη συναίσθηση της ηγετικής αποστολής (που επιβάλλεται να χαρακτηρίζει το έργο του ενός ποιητή), πιστεύοντας στην αυτοδυναμία και στον κοινωνικό ρόλο του πνευματικού δημιουργού.

Το ένστικτο της κοινωνικής αλληλεγγύης και η ομαδική συνείδηση προς την ιδέα της ελευθερίας, που εκφράστηκαν από τον Παλαμά, με το ποίημα «Οι Αλυσίδες» επηρέασε τον Ελιγιά, γράφοντας το ποίημα «Προλεταριακή Τέχνη», παίρνοντας θέση για τον καθορισμό της προλεταριακής τέχνης, καταγγέλλοντας την κοινωνική αδικία, την μικροαστική υποκρισία και τα βάσανα του προλεταριάτου.

 

 

Είμαι της ζωής ο νέος ρυθμός ,κι η αρμονία του δρόμου,

Του πλήθους είμαι ΄γω ο παλμός , του λαού το καρδιοχτύπι.

 

Γλυκό τραγούδι τραγουδώ το ιδανικό του σκλάβου,

 τον πόνο της φτωχολογιάς και τη μεγάλη ελπίδα.

 

Το βλέμμα μου ερευνητικό και στην κοσμοπλημμμύρα

Σεμνή κι΄απέρριτη, γλυκιά κι΄ωμή, σιγοπροβάλλω.

Εμένα δε με συγκινούν τα μαραμένα ρόδα

Μονάχα η κίτρινη θωριά του πεινασμένου σκλάβου.

Μες στην ψυχή μου δε μιλεί το θρόισμα των φύλλων

Μόνο βογγάει της θάλασσας το μανιασμένο κύμα.

 

Εγώ είμαι η Τέχνη της γυμνής κι αστόλιστης Αλήθειας,

Εγώ είμαι η Τέχνη, είμαι το φως του σκλαβωμένου ανθρώπου

Μες΄στο ρυθμό τον άρρυθμο ζυγιάζω τα φτερά μου

Και σεργιανίζω ανάμεσα από τρώγλες και καλύβια!

 

                                                        «Προλεταριακή Τέχνη»

 

 

-Σκλάβοι καταχωνιασμένοι

Και παρμένοι από τα σίδερα

Μες στα κρύα και μέσα στ΄άδεια,

Είμαι του ήλιου τ΄άρρωστο αντιφέγγισμα,

Το είδωλο κακόπλαστο του ελεύτερου,

Και σας φέρνω, έρμα κοπάδια,

Και σας φέρνω φροντιστής βοσκός,

Λίγη χλόη σας φέρνω μ ΄άνθια πλουμιστή,

Πλουτισμένη με δροσοσταλίδες

Από βαθιά ολόμακρα στυλώνουν

Μάτια σα δαυλούς απάνου σας

Αντρειωμένοι λυτρωτήδες!

 

                                      («Αλυσίδες»)

 

Στις «Αλυσίδες»,πέρα από την εικόνα του πλατωνικού σπηλαίου, κυρίαρχη είναι η παρουσία του λυτρωτή-αρχηγού.Σην «προλεταριακή τέχνη» η τέχνη εκφράζει το λαό, που κυκλοφορεί δίπλα και όχι μακριά από τον ποιητή. Ο ποιητής δεν ανήκει στην ελίτ και παρακινεί το λαό, όταν αυτό χρειαστεί, να αναλάβει επαναστατική δράση.

 

 

 

 Το έργο του Ελιγιά, πέρα από τις επιδράσεις που δέχτηκε από τον Καρυωτάκη και τον Παλαμά, παρουσιάζει μια υβρικότητα, που δεν μας επιτρέπει να το κατατάξουμε σε κάποια συγκεκριμένη σχολή. Η ποίηση του Ελιγιά ήταν «συνδυαστικά πρωτότυπη»: Άλλες φορές δηλαδή ήταν αρκετά εγκεφαλική, με βιβλικό ιστορισμό, άλλες φορές λυρική και άλλοτε πάλι ερωτική.

Οργανικό τμήμα του ποιητικού έργου του Γιωσέφ Ελιγιά αποτελεί η ουτοπία, όχι ως μυθοποιημένο κατασκεύασμα αλλά ως όραμα που ίσως μπορούσε να πραγματοποιηθεί μελλοντικά, όταν θα άλλαζαν οι ιστορικές συνθήκες. Το περιεχόμενο που έπαιρνε η ουτοπία στο έργο του Ελιγιά ταυτιζόταν με τη διαρκή προσδοκία του απροσδόκητου.